Çarşamba Buluşmaları serisinin dördüncüsü, 14 Şubat 2024 tarihinde akademisyenlerimizin katılımıyla gerçekleştirildi. Üniversitemiz akademisyenlerinin günümüz dünyasının öne çıkan hususlarını akademik açıdan ele aldıkları buluşmaların bu haftaki konusu “Bilgi Çağında Aldatma Sanatı” idi.
İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Karanfiloğlu’nun konuşmacı, Dr. Kübra Kulaklıkaya’nın ise moderatör olduğu etkinlikte her geçen gün gelişen teknolojinin insanın yanıltmaya meyilli doğasıyla birleşiminin şimdi ve gelecekteki olağan sonuçları masaya yatırılırken dezenformasyon kavramı perspektifinden analizler yapıldı.
Günlük hayatta sıklıkla kullandığımız ve aslen kasıtlı bir şekilde yanlış bilgi vermek anlamına gelen dezenformasyon kelimesinin mezenformasyon ve malenformasyon şeklindeki kardeşlerine değinilen konuşmada Doç. Dr. Mehmet Karanfiloğlu, kötü bir kasıt olmaksızın verilen yanlış bilginin mezenformasyon, doğru bilgiyi kötü bir kasıtla aktarmanın ise malenformasyon olarak adlandırıldığını ifade etti.
Doç. Dr. Karanfiloğlu, medyada sıklıkla karşılaştığımız bilgi bozukluğunun yedi farklı çeşidini açıkladı. Parodi/hiciv (parody/satire) olarak bilinen, gerçek olay ve kişileri mizahi bir dil ile eleştiren veya alay eden içeriklerden bahsetti. Gerçek bir habermiş gibi sunulan ancak aslında komik veya eleştirel amaç taşıyan bu hesaplar, yanıltıcı olabiliyor. Taklit (imposter content) içeriklerde, başkasının kimliğini taklit eden veya kimliğini gizleyen hesaplar ön plana çıkıyor. Çarpıtma (misleading content) ise, okuyucuyu yanlış yönlendiren bilgileri ifade ediyor. Uydurma (fabricated content), tamamen gerçek dışı ve icat edilmiş bilgileri; manipülasyon (manipulated content), gerçek görselleri yanıltıcı bir biçimde birleştirerek oluşturulan içerikleri; bağlamdan koparma (false context), bir olayı veya durumu yanlış bağlamda sunan bilgileri ve hatalı ilişkilendirme (false connection), konu veya içeriği yanlış bir içerikle ilişkilendirerek sunan durumları tanımlıyor. Bu çeşitliliğin farkında olmak, aldatıcı bilgilere karşı korunmada önemli bir adım oluşturuyor.
Giderek gelişen yapay zekanın ürpertici gücünü yapay zekâ tarafından Zeki Müren’e söyletilmiş olan “Firuze” şarkısını katılımcılara dinleterek kanıtlayan Doç. Karanfiloğlu; aslında Müren tarafından söylenmemiş olan şarkının sanatçının sesi kullanarak bilmeyenlerin ayırt edemeyeceği şekilde nasıl programlandığına dikkat çekti.
Doç. Dr. Karanfiloğlu, bilgi çağında giderek daha ustalaşan aldatma girişimleri konusunda bilinçlenmenin önemini vurguladı. Aldatma girişimlerinin zamanla daha kurnazca ve sanatkarane bir hale geldiğini, bu yüzden gerçeği ayırt etmenin güçleştiğini belirtti. Toplumları siyasi, ekonomik ve sosyal açılardan zarara uğratabilecek bilgi bozukluklarının bireysel farkındalıkla önlenebileceğini ifade etti. Medya ve dijital okuryazarlığın, yanıltıcı bilgileri ayırt etmekte ve doğrulamada kilit role sahip olduğunu, bu becerilerin geliştirilmesiyle yanıltıcılıktan korunmanın mümkün olabileceğini anlattı. Gerçeği doğrulamanın zor olabileceğini ancak her bilgiyi paylaşmadan önce doğrulamanın ve medya ile dijital okuryazarlığın önemini katılımcılara aktardı.
